تهویه فشار مثبت و فشار منفی یکی از مباحثی است که امروزه درصنعت ساختمان از اهمیت بالایی برخوردار است.

تهویه فشار مثبت (Positive Pressure Ventilation)

مفهوم فشار مثبت

می توان به صورت کلی کنترل نفوذ آلودگی از طریق دمیدن هوا در مناطق حساس را فشار مثبت دانست .در حال حاضر فشار مثبت از اهمیت ویژه ای برخوردار است بعد از حادثه ­ی پلاسکو سازمان آتشنشانی مقررات و قوانین سفت و سختی در رابطه با وجود جریان های فشار مثبت در ساختمان ها تعیین و ابلاغ کرد که در ساختمان های بالای 23 متر یا 6 طبقه استفاده از سیسیتم فشار مثبت الزامی می باشد.

یک اتاق را در نظر بگیرید فشار مثبت در یک اتاق به این معنی است که هوای وارد شده از بیرون بیشتر از هوای خروجی باشد و خیلی مهم است که هوای وارد شده حتی ­المقدور تصفیه شده و یا تازه باشد برای این کار می بایست از دستگاه های مرتبط استفاده شود فشار مثبت نه تنها باعث تخلیله ی دود و آتش می شود بلکه  باعث اطفا حریق نیز می شود.

سیستم تخلیه دود (همان فن فشار مثبت) اینگونه عمل می کند که راه پله با گیرنده حساس به دود یا آتش فعال می شود و با بوجود آوردن اختلاف فشار بین واحد آتش گرفته و طبقات از سرایت آتش به دیگر نقاط ساختمان جلوگیری کرده و همچنین فرصتی را فراهم می کند تا اهالی ساختمان از مسیری بدون دود و آتش خارج شوند. همچنین از طرفی با شرایطی که سیستم تخلیه دود یا فن فشار مثبت راه پله فراهم می آورد گروه های آتش نشانی به راحتی به محل حریق جهت اطفاء دست پیدا می کنند و در نهایت با صرف کمترین زمان برای اطفای حریق کمترین خسارت به ساختمان وارد می شود.

چگونگی عملکرد سیستم فشار مثبت

سیستم تخلیه دود (فن فشار مثبت) در راه پله قرار میگیرد و اختلاف فشاری که بین منازل، طبقات و راه پله هاست را از هوای دو محیط جدا می کند به گونه ای که هوا از سمت راه پله ها به سمت داخل منازل حرکت کرده و راه پله ها را برای عبور افراد ساکن و اتشنشان ها ایمن نگه می دارد.همچنین این اختلاف فشار این امکان را به افرادی که در طبقات بالا زندگی می کنند می دهد که در هنگام حریق بدون مسمومیت ناشی از گاز و دود، خود را به طبقات پایینی برسانند وآسیبی نبینند.

اجزای تشکیل دهنده فن فشار مثبت

1. موتور الکتریکی
2. هوزینگ
3. شفت و چرخ

تقسیم بندی فن های فشار مثبت در ساختمان

فن های فشارمثبت در ساختمان به دو دسته ی کلی کلی تقسیم می شوند

1. سیستم فشارمثبت با تزریق مستقیم هوای تازه
2. سیستم فشارمثبت با تزریق شبکه ای هوای تازه

سیستم فشار مثبت با تزریق مستقیم

این روش یک روش بسیار ساده در تولید و ایجاد  فشار مثبت است. زیرا برای معابر مورد نیاز و حساس یک فن سانتریفیوژ نصب نموده و با راه اندازی آن هوای تازه را از بیرون به معبر به صورت مستقیم انقال می دهد (می دمد). در واقع تصور کنید برای یک سوله بخواهید فشار مثبت طراحی کنید، برای این کار شما بایستی یک فن سانتیرفیوژ را در ورودی سوله نصب کرده تا هوای اطراف را از بیرون به داخل سوله بدمد.

سیستم فشار مثبت با تزریق شبکه ای

این روش دقیق تر و هدفدار تر از روش تزریق مستقیم است و با ایجاد کانال هایی هوای تازه را توسط دستگاه تا تقاط دلخواه هدایت نموده سپس توسط دریچه های مناسب ، هوا را به داخل اتاق انقال می دهد.

تهویه فشار منفی (Negative pressure ventilation)

مفهوم فشار منفی

مکش محصولات حریق (‌دود، گازهای داغ و سمی‌) به سمت محیط خارج بنا‌ را تهویه منفی می‌گویند. در این حالت فن مانند یک مکنده هوا عمل می‌‌کند و دود، گازهای داغ و سمی‌ و همجنین مواد آلوده‌کننده هوا توسط فن مکیده می‌ شود.

معایب سیستم فشار منفی

از معایب و اشکالات وارد به این سیستم آلود‌گی فن یا همان دستگاه می‌باشد و اثرات نامطلوب محصولات حریق بر روی پروانه و الکتروموتور قرار می‌گیرد (مانند ذرات چربی، دوده، دود و حتی گرما نیز صدماتی را بر دستگاه، وارد میکند) ، بطور کلی انجام تهویه فشار منفی موجب آسیب‌دیدگی فن می‌شود و همانطور که بیان گردید ممکن است‌ چربی‌ ، دود و دوده‌ ، بخارات ناشی از سوختن و گرمای حاصل از احتراق بر روی موتور فن‌، اثرات نامطلوب داشته باشد‌.

فن‌هایی که در راهروها و یا دالان‌ها قرار می‌گیرند، راه خروج یا ورود آتشنشانان را مسدود و سخت می  کنند ، بنابراین لازم است تا فن به صورت معلق بر پنجره‌ راهرو‌ قرار بگیرد یا توسط قلاب مهار بشود. بنابراین وقتی فن مکنده در محل حریق استفاده شود، فشار داخلی ساختمان منفی می‌شود.

از دیگر معایب آن می توان به جلوگیری از برقراری ارتباط کلامی اشاره کرد . فن‌های داخلی ساختمان ، برای بیرون راندن مواد آلوده کننده موجود در ساختمان ، مناسب و کافی نیستند . در تهویه فشار منفی ، دود و گازهای داغ و سمی به‌وسیله کاهش فشار داخلی توسط دستگاه مکنده از طریق دریچه‌ها به بیرون هدایت می‌شوند و این کار به وسیله مکش دود انجام می ­شود

چگونگی عملکرد فشار منفی

در سیستم های فشار منفی هوای داخل به بیرون اتاق کشیده می شود. هوا مجاز به ورود از شکاف زیر در (حدود 1.25 سانت)  می باشد. به جز این شکاف ما بقی اتاق باید کاملا بسته و بوده و هیچ هوایی از درز پنجره ها و قاب ها و دریچه ها وارد نشود و کاملا ایزوله باشد. هر گونه نشت از این منابع می تواند باعث از بین رفتن فشار منفی اتاق می شود.

مزایای تهویه فشار مثبت در مقایسه با تهویه فشار منفی

1. در هنگام قرار دادن فن افراد در معرض مواد آلوده‌کننده خطرناک ، قرار نمی‌گیرند.
2. مواد آلوده‌کننده از داخل فن عبور نمی‌کند در نتیجه اثرات نامطلوب بر روی دستگاه و پره‌های فن نمی‌گذارد.
3. تهویه فشارمثبت برای خارج نمودن مواد آلوده‌کننده موجود در بالا ، پایین و گوشه‌های محیط ساختمانی ، مناسب می‌باشند‌.
4. تهویه فشارمثبت حداقل دارای دو‌برابر کارآئی بیشتر نسبت به تهویه فشار منفی جهت بیرون‌راندن مواد آلوده‌کننده و سمی می‌باشد‌.
5. فن‌های بیرونی نیازی به تجهیزات اضافی و لوازم کمکی برای کارکردن ندارند‌.
6. فن‌های بیرونی موجب زیاد شدن صدا و بر هم خوردن ارتباط نمی‌باشند.
7. مأمورین آتشنشانی به جای خزیدن می‌توانند به صورت ایستاده ، وارد محل حریق شوند.

در انتها می توان نتیجه گرفت سیستم تهویه فشارمثبت نسبت به تهویه فشار منفی دارای مزایای بیشتری می باشد و بهره مندی از این سیستم از نظر مهندسی و اقتصادی بهتر است.