تهویه مناسب راهرو در مجتمع‌های مسکونی یکی از موضوعات کلیدی برای حفظ کیفیت هوا، سلامت ساکنان و افزایش ایمنی ساختمان است. بسیاری از مشکلات تنفسی، انتشار بوی نامطبوع، یا حتی خطرات ناشی از آتش‌سوزی، به دلیل تهویه ضعیف در فضاهای مشترک رخ می‌دهد. در این مقاله، به‌طور کامل نکات فنی، استانداردها، الزامات قانونی و راهکارهای اجرایی برای طراحی و نگهداری سیستم تهویه راهروهای آپارتمان‌ها می‌پردازیم.
چرا تهویه راهرو در ساختمان‌های مسکونی اهمیت دارد؟
راهروهای ساختمان محل عبور و مرور همه ساکنان هستند. در نبود تهویه مناسب، این فضاها به سرعت به محیطی آلوده تبدیل می‌شوند:
- تجمع گرد و غبار و ذرات معلق
- انتشار بوی غذا یا سیگار
- انتقال بیماری‌های تنفسی
- افزایش دمای هوا در فصل تابستان
- خطر خفگی در زمان آتش‌سوزی
وجود سیستم تهویه مجتمع مسکونی در راهروها، چه طبیعی و چه مکانیکی، به حفظ هوای تازه، کاهش رطوبت، و جلوگیری از انباشت دود کمک می‌کند.
الزامات قانونی تهویه راهرو طبق مقررات ملی ساختمان
مطابق با مبحث ۱۴ مقررات ملی ساختمان، سیستم‌های تهویه در فضاهای مشترک مانند راهروها باید ویژگی‌های زیر را داشته باشند:
۱. عدم استفاده از راهرو به‌عنوان کانال هوا
راهرو نباید به‌عنوان کانال رفت یا برگشت هوا مورد استفاده قرار گیرد مگر در شرایط خاص با تأییدیه فنی.
۲. کانال‌کشی مستقل
هوای آلوده، دود یا بخارات خطرناک باید از طریق کانال‌کشی مجزا و ایمن از ساختمان خارج شود.
۳. فاصله مناسب دریچه‌ها
دریچه‌های برگشت هوا باید حداقل ۳ متر از منابع آلاینده مثل دودکش و هواکش‌های فاضلاب فاصله داشته باشند.
۴. عدم استفاده از موتورخانه یا فضاهای خطرناک برای تأمین هوا
هوای برگشتی نباید از فضاهایی مانند موتورخانه‌ها یا محل‌های دارای خطر انفجار تأمین شود.
انواع سیستم تهویه در راهروها
تهویه طبیعی
در برخی ساختمان‌ها، به‌ویژه با طراحی قدیمی یا ارتفاع کم، از تهویه طبیعی استفاده می‌شود. این روش شامل پنجره، نورگیر یا مشبک‌های جریان هواست. هرچند کم‌هزینه است اما:
- عملکرد ضعیف در روزهای گرم یا بدون باد دارد
- در کنترل بو و رطوبت ناکارآمد است
- برای شرایط اضطراری مناسب نیست
تهویه مکانیکی (فن‌دار)
در ساختمان‌های مدرن از سیستم تهویه مکانیکی با فن و فیلتر استفاده می‌شود. این سیستم‌ها قابلیت کنترل جریان، فشار و کیفیت هوا را دارند.
مزایا:
- گردش دائم هوای تازه
- قابلیت تنظیم اتوماتیک دما و رطوبت
- اتصال به سیستم اعلام و اطفای حریق
طراحی بهینه سیستم تهویه راهرو چگونه انجام می‌شود؟
برای طراحی یک سیستم تهویه مؤثر باید نکات زیر را رعایت کرد:
- نصب فن‌های تأمین هوا در نقاط کم‌ارتفاع (نزدیک کف) و فن‌های خروجی در نزدیکی سقف
- استفاده از فیلترهای هوا با راندمان بالا برای جذب ذرات معلق و آلاینده‌ها
- کانال‌کشی با عایق مناسب برای جلوگیری از اتلاف انرژی و انتشار صدا
- استفاده از تایمر یا سنسور حضور جهت صرفه‌جویی در مصرف انرژی
نقش تهویه در زمان آتش‌سوزی
یکی از حیاتی‌ترین نقش‌های سیستم تهویه در ساختمان‌های مسکونی، کنترل دود و گازهای سمی در مواقع آتش‌سوزی است. وجود سیستم فشار مثبت در راهرو باعث می‌شود:
- هوای تازه با فشار وارد شود و مانع ورود دود گردد
- مسیر خروج اضطراری برای ساکنان ایمن باقی بماند
- آتش‌نشان‌ها بتوانند سریع‌تر و بدون خطر به محل حادثه برسند
سیستم‌های فشار مثبت به‌طور خودکار با هشدار حریق فعال می‌شوند.
نکات اجرایی برای بهبود عملکرد سیستم تهویه راهرو
برای ارتقای عملکرد تهویه راهرو، موارد زیر را حتماً در طراحی و اجرا در نظر بگیرید:
۱. جلوگیری از بازگشت هوا به واحدها
هوای آلوده از راهرو نباید وارد واحدها شود. استفاده از دمپرهای یک‌طرفه یا سیستم تعادل فشار، از این مشکل جلوگیری می‌کند.
۲. طراحی بر اساس تعداد طبقات و طول راهرو
راهروهای بلند یا با تعداد طبقات بالا نیاز به تهویه مرکزی یا تقسیم‌شده دارند تا فشار هوا متعادل بماند.
۳. قرار دادن سنسور CO یا CO₂
نصب سنسور گازهای مضر مانند دی‌اکسیدکربن یا مونوکسیدکربن کمک می‌کند در صورت افزایش غلظت گاز، سیستم تهویه به‌طور خودکار فعال شود.
۴. استفاده از مصالح نسوز در اطراف کانال‌ها
برای جلوگیری از گسترش آتش از طریق کانال‌ها، استفاده از عایق و مصالح ضدحریق در اطراف سیستم تهویه الزامی است.
اشتباهات رایج در تهویه راهرو که باید اجتناب کنید
- استفاده از فن‌های خانگی ارزان و ضعیف
- نبود دریچه خروج هوا یا مسدود شدن آن
- نصب نادرست فیلترها که باعث کاهش فشار هوا می‌شود
- قطع بودن برق سیستم تهویه در ساعات شب برای صرفه‌جویی
- عدم هماهنگی بین تهویه راهرو و پارکینگ
نتیجه‌گیری: تهویه راهرو = هوای سالم + ایمنی بیشتر
تهویه راهرو در مجتمع‌های مسکونی فقط یک نیاز لوکس یا فرعی نیست؛ بخشی ضروری از ایمنی، سلامت و راحتی ساکنان است. با اجرای اصول طراحی صحیح، استفاده از تجهیزات باکیفیت، و نگهداری منظم سیستم، می‌توان از بسیاری از مشکلات رایج در ساختمان‌های چند واحدی جلوگیری کرد
